W sercu jednego z najważniejszych miast Polski – Łodzi, stoi cudowne, ciche i pełne uroku miejsce, które przyciąga zarówno wiernych jak i turystów. To katedralna cerkiew św. Aleksandra Newskiego, prawosławna perła ukryta wśród wielkomiejskich zgiełków. Opisując jej niezwykłą historię, warto przyjrzeć się nie tylko chronologii wydarzeń, ale również duchowi tego miejsca.
Historia cerkwi sięga początku XX wieku, gdy w 1894 roku postanowiono zbudować nową świątynię dla rosnącej liczby wiernych prawosławnych. W 1903 roku biskup warszawski Juwenaliusz zlokalizował i poświęcił plac pod budowę świątyni (obecnie ul. Kilińskiego) a łódźscy kupcy bracia Bronisław i Adolf Przedmieccy przekazali olbrzymią sumę na realizację tego przedsięwzięcia.
Projekt cerkwi opracował architekt Gustaw Landau-Gutenteger, wzorując się na prawosławnej architekturze rosyjskiej. Budowa trwała od 1903 do 1912 roku. Wzniesiona w stylu neobizantyjskim redakcja małe święto hierarchów ukoronowane tradycyjnymi kopułami z pozłoconymi krzyżami na szczytach, stanowiła istny majstersztyk architektoniczny.
W 1923 roku wydzielono łódzką parafię z diecezji warszawskiej, czyniąc cerkiew św. Aleksandra Newskiego siedzibą nowo powstałej diecezji. Jednak burzliwe dzieje XX wieku nie ominęły tej niemłodej świątyni. Podczas II wojny światowej, władze niemieckie zamieniły cerkiew na magazyn broni, który został zbombardowany i uszkodzony przez aliantów.
W 1945 roku, już w nowej rzeczywistości PRL, początkowo planowano przekształcić cerkiew na skarbiec kościoła katolickiego lub dom kultury dla dziecka. Ostatecznie jednak wiernym prawosławnym pozwolono na jej odnowienie i powrót do funkcji sakralnych. W 1948 roku dokonano przeniesienia katedry białostocko-chełmskiej z Łodzi do Białegostoku, a prawosławna wspólnota łódzka pozostała pod opieką warszawskiej diecezji.
Ciekawostką jest to, że w kwietniu 1962 roku katedra była omal użyta jako miejsce spektaklu teatralnego, opartego na „Kazaniu Grzechotki” Seweryna Dźwiękińskiego. Na szczęście ówczesne władze cerkiewne sprzeciwiły się takiemu wykorzystaniu sakralnej przestrzeni.
Niezwykłe są także obecne wnętrza cerkwi. Szczególną uwagę zwraca ikonostas wykonany według projektu Wiktora Włodzimierzskiego, zdobiony ikonami m.in. św. Aleksandra Newskiego, św. Jana Chrzciciela czy św. Cyryla i Metodego. Przechowywane są tu też relikwiarze z mocami błogosławionych nowomęczenników – arcybiskupów Arseniusza i Aplyna oraz liczne ikony darowane przez wiernych.
Katedralna cerkiew św. Aleksandra Newskiego to nie tylko piękny zabytek, ale także świadectwo historii, sprawności ducha oraz miłości i wytrwałości łódzkich prawosławnych. Jej obecność w Łodzi przypomina o bogactwie kulturowym Polski, łączącym wschód i zachód rodzimej tradycji i wartości duchowych.
Łódź to miasto o bogatej historii, gdzie dawne fabryki i secesyjne kamienice układają się do harmonijnego obrazu przeszłości, w którym ważne miejsce zajmuje kultura i wielowiekowe tradycje. Także duchowość odgrywa tu ważną rolę, czego dowodem może być cudowna historia prawosławnej katedralnej cerkwi św. Aleksandra Newskiego.
Budynek tej świątyni jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej unikalnych obiektów w Łodzi. Powstał na przełomie XIX i XX wieku jako odpowiedź na rosnące potrzeby narastającej liczby mieszkańców wyznania prawosławnego.
Inicjatywę budowy cerkwi podjął Karl von Scheibler – jeden z przedstawicieli łódzkiego przemysłu włókienniczego, który uznał, że jego rosyjskomówiący robotnicy potrzebują własnego miejsca sprawowania kultu religijnego. Wspomógł on również finansowo powstanie tej tradycyjnie wschodniej nauki.
Cerkiew św. Aleksandra Newskiego została zaprojektowana przez architekta Hilarego Majewskiego, autora wielu istotnych dla łódzkiej architektury dzieł. Budynek nie tylko kształtem nawiązuje do architektury bizantyńskiej, ale także niecodziennym wystrojem. Nad portalem króluje mozaika przedstawiająca Zstąpienie Ducha Świętego.
Wnętrze cerkwi również pełne jest przepychu. Ikonostasy i freski wykonane zostały przez rosyjskich mistrzów, a liczne srebrne szczegóły nadają tej świątyni niemalże bajkowego charakteru. Zachwyca nie tylko widoczne na pierwszy rzut oka królewskie bramy wsparte na kolumnach z marmuru, ale też bogactwo szczegółów w przedstawieniach świętych – czego dowodem są witraże żyjące niesamowitą gamą kolorów i przepiękne kinkiety zdobiące ściany.
Cerkiew św. Aleksandra Newskiego została mocno zniszczona podczas II wojny światowej, jednak udało się ją odbudować i dziś prezentuje się ona w pełnej okazałości. Jest ważnym miejscem pielgrzymek dla wyznawców prawosławia, zarówno zwiedzających z innych regionów Polski, jak i z zagranicy.
Śladami dziejów cerkwi św. Aleksandra Newskiego można dowiedzieć się nie tylko o walorach architektonicznych tego miejsca, ale też o historii samych ludzi – życiu wielonarodowej społeczności Łodzi czy zaangażowaniu mieszkańców w procesy odbudowy cerkwi.
Ta cudowna historia świątyni pokazuje, że miasto Łódź to nie tylko modernistyczne fabryki czy secesyjne willowe, ale również miejsce, gdzie każdy może odnaleźć piękno wschodniego kulcu i zgłębić tajemnice prawosławia. Katedralna cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Łodzi to symbol otwartości tego miasta na różne kultury i dawnych tradycji sakralnych.